Chim chào mào còn được gọi với nhiều cái tên khác như chào mào đít đỏ, chào mào má đỏ, hoành hoạch mồng, chóp mũ đỏ hay chóp mào. Tên tiếng anh là Red-whiskered bulbul và Tên khoa học là Pycnonotus jocosus. Một số chào mào đột biến gen được gọi với những cái tên như chào mào xanh, chào mào má trắng, chào mào lân tê, chào mào mí lửa, chào mào vàng, chào mào chân huyết, chào mào yếm khít, chào mào xám khói, chào mào bạch tạng, chào mào xòe cứng và mềm, chào mào ngũ đoản, chào mào ngũ thường [1] . Một số thuật ngữ về chào mào như chào mào bổi, ý nói chào mào còn nhỏ và bé chưa đến tuổi trưởng thành. Chào mào ché là những chào mào chuyên được huấn luyện để đi thi đấu. Trung bình tuổi thọ của chào mào khoảng 11 năm, nhưng nếu được chăm sóc tốt, môi trường sống thuận lợi có thể tăng tuổi thọ của loài này 15 – 16 năm. Chào mào phân bố chủ yếu Bangladesh, Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam. Tiếng chim chào mào hót đấu mp3, bấm để tải xuống:
- Công thức 1 làm cám chào mào:
- Thích hợp T2 – T8 dương lịch: Bột ngô 500g, đỗ xanh cả vỏ 500g, đỗ tương 300g, gạo lứt hoặc gạo thường 400g, vừng 250g, tôm hoặc tép 400g, đường vàng 40g, cà rốt 500g, bột canh 20g, lòng đỏ trứng gà 40 quả.
- Thích hợp T8 – T2 năm sau dương lịch: Bột ngô 500g, đỗ xanh cả vỏ 300g, đỗ tương 500g, gạo lứt hoặc gạo thường 250g, lạc 250g, tôm hoặc tép 400g, mật ong 100g, cà rốt 500g, bột canh 20g, bột khoáng Promix 20g, lòng đỏ trứng gà 50 quả, nghệ tươi 20g (thích hợp ăn vào tháng 3).
- Công thức 2 làm cám chào mào:
- Thích hợp T2 – T8 dương lịch: Gạo thường hoặc gạo lứt 500g, đỗ xanh cả vỏ 500g, đỗ tương 300g, bột ngô 400g, vừng 300g, tôm hoặc tép 500g, thịt bò 300g, lòng đỏ trứng gà 50 quả, mật ong 200g, kỳ tử 150g, cà rốt 1kg, bột xương cá 50g, bột khoáng Promix 20g.
- Thích hợp T8 – T2 năm sau dương lịch: Gạo thường hoặc gạo lứt 500g, đỗ xanh cả vỏ 300g, đỗ tương 500g, bột ngô 400g, lạc 300g, tôm hoặc tép 500g, thịt bò 300g, lòng đỏ trứng gà 40 quả, mật ong 200g, kỳ tử 300g, cà rốt 1kg, bột xương cá 50g, bột khoáng Promix 20g, nghệ tươi 20g (thích hợp ăn vào tháng 3).
- Thức ăn dành cho chào mào thay lông: Chào mào thường thay lông vào khoảng từ tháng 8 – 11, có thể thay lông sớm hoặc muộn hơn vào trong những khoảng thời gian này. Thời gian thay xong lông sẽ mất khoảng 2-3 tháng. Trong giai đoạn này, chào mào cần nhiều dinh dưỡng để hồi phục và kích thích mọc lông mới. Bạn nên tập trung cho chào mào ăn nhộng ong, cào cào non, trứng kiến, mối và các loại trái cây có màu đỏ như táo, đu đủ, nho, quả mọng, dưa hấu,.. thức ăn bổ sung Vitamin và dưỡng chất trong trái cây và côn trùng trên giúp chim thay lông tốt nhất. Không cho chào mào ăn sâu khô, điều này có thể khiến lông chào mào quăn, xấu và cần rất nhiều thời gian để có thể thay lông trong những lần tiếp theo.
5. Cách chăm sóc chào mào căng lửa
Trong thời chào mào thay lông, để chăm sóc chào mào tốt, cứ khoảng 2-3 ngày bạn nên cho chim tắm nắng 1 lần vào lúc sáng sớm để giúp chim kích thích mọc lông. Thời gian này nên giữ ổn định môi trường sống tránh những thay đổi thất thường, không chim sẽ ngừng thay lông. Sau khi thay lông xong, cần luyện tập để chim có thể căng lửa, bạn có thể đưa đến nhưng hội chim chào mào để cho chào mào nghe hoặc bạn có thể dùng âm thanh ghi âm để giúp chúng tập luyện. Chào mào cần 2 đến 3 mùa thay lông mới trở lên căng lửa và siêng hót rất nhiều. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là thức ăn cung cấp phải đầy đủ chất dinh dưỡng, vitamin và không bị ẩm mốc. Ngoài chế độ ăn và tập luyện, thì cho chim chế độ ngủ hợp lý cũng giúp chào mào có sức khỏe và siêng hót hơn. Bạn nên để chim ở những nơi yên tĩnh, tránh các loài vật chó, mèo.
6. Huấn luyện, tập lực
Khi nhốt trong lồng nhỏ, không gian hẹp chào mào thường không thể thoải mái bay, hạn chế di chuyển bay qua lại. Để giúp chim có sức bền và dẻo dai hơn những người có kinh nghiệm nuôi chim chào mào thường tập lực bằng các lồng tập lực đứng hoặc lồng tập lực ngang. Thông thường việc tập lực bằng lồng đứng sẽ đem lại hiệu quả tốt hơn, chân chim và cánh chim được hoạt động tối đa, giúp chân và cánh chào mào khỏe hơn. Bạn có thể lựa chọn kích thước lồng theo thông số dưới đây:
- Kích thước: lồng ngang (60cm x 180cm), lồng đứng (180cm x 60cm).
- Cách đặt: Nên để thức ăn và nước uống đối xứng nhau để chim có thể bay qua lại liên tục. Tương tự như vậy cần đậu chúng ta cũng phải để cân đối lồng ngang hoặc chéo 2 bên.
- Thời gian tập lực: Thời gian tập có thể 2 – 3 lần trên 1 tuần, thời điểm tập là vào khoảng 10 giờ đến 13 giờ có thể sau khoảng thời gian cho đi tắm. Thời gian đầu có thể tập ít 1 tiếng nhưng có thể tăng dần lên 2 – 3 tiếng khi chim đã quen. Lưu ý không tập lực khi chim đi chơi cội, để chim nghỉ ngơi là tốt nhất.
7. Sinh sản
Mùa sinh sản của chào mào thường bắt đầu vào tháng 2 đến tháng 8 hàng năm. Chim đực sẽ tán tỉnh chim cái bằng cách vỗ cánh và cúi đầu. Chúng thường hạ thấp và ngẩng đầu liên tục với nhau. Sau khi lựa chọn được bạn tình chúng sẽ tìm kiếm nơi để xây tổ. Tổ chào mào thường có hình dạng giống như một chiếc cốc, với những lá cây và cành cây khô được đan chéo với nhau rất cẩn thận. Trứng chào mào có nền màu hồng nhạt với các đốm màu nâu đỏ hoặc tím. Trứng chào mào có chiều dài 20mm, rộng là 15mm. Khi mới nở, chim non sẽ không có lông, chưa mở mắt. Phải mất 14 đến 18 ngày chim con mới có thể trưởng thành, trong điều kiện thức ăn không thuận lợi, chim non sẽ cần nhiều thời gian hơn. Chúng sẽ được chim bố và chim mẹ tiếp tục cho ăn thêm vài ngày sau đó. Cả chim bố và chim mẹ sẽ cùng nhau tìm kiếm thức ăn để nuôi con. Mỗi một lứa 1 đôi chim chào mào có thể nuôi được 2 – 3 con non.
8. Vệ sinh
- Lồng và các vật dụng nuôi: Lồng chim cần dọn dẹp ít nhất 1 – 2 tuần/1 lần. phân chim, đồ đựng thức ăn, nước uống cho chào mào cần được rửa sạch sẽ ít nhất 1 lần /1 ngày. Việc vệ sinh sạch sẽ giúp chim có thể phòng chống được nhiều bệnh tật, tuổi thọ của chim được tăng cao.
- Tắm nước cho chim chào mào: Việc tắm táp cho chim chào mào là điều cần thiết, đặc biệt là vào mùa hè thời tiết nóng bức, oi ả hoặc chim đang trong thời kỳ căng lửa. Đối với chào mào con, còn nhỏ hoặc chào mào bổi mới mang về bạn nên tắm cho chúng 1 tuần 2 – 3 lần. Nên tắm cho chúng vào lúc giữa trưa khoảng 12 giờ – 12h30 để chim không bị lạnh hoặc mất nhiệt. Trước khi tắm, nên cho chúng tắm nhẹ ánh nắng 5 phút rồi để chim có thời gian nghỉ ngơi một chút rồi bắt đầu cho chim tắm. Thời gian tắm nước bạn nên để lâu hơn, tầm khoảng 30 phút là được. Để chúng có thể thư giãn, thoải mái và tự nhiên, bạn nên tạm lánh đi chỗ khác khi chào mào đang tắm. Để tắm cho chim bạn có thể sử dụng 1 lồng mới và khay chưa có nước (kích thước đủ rộng để chim có thể bước vào). Để lồng sát vào nhau để chào mào có thể bay sang. Nếu chim không thích tắm bạn có thể sử dụng bình xịt nước để làm ướt lông chúng, cần xịt nhẹ nhàng bằng dạng xương là tốt nhất, tránh xịt thẳng là chim khiến chào mào hoảng sợ. Khi tắm xong treo lồng chim lên chỗ khô ráo, nhiệt độ ấm áp để chim làm khô lông.
- Tắm nắng cho chim chào mào: Tắm nắng giúp chim cảm thấy thoải mái, kích thích cơ thể, loại bỏ ký sinh trùng và chim khỏe mạnh hơn. Bạn có thể cho chim tắm vào buổi sáng từ 7 giờ đến 8 giờ, buổi chiều từ 5 giờ đến 5h30. Thời gian tắm có thể để chim 20 – 25 phút, chim sẽ dành thời gian này rỉa lông, làm sạch lông và vươn cánh [4] .
9.Các mối đe dọa
Việc săn bắt làm chim cảnh, cháy rừng, nguồn thức ăn khan hiếm và thay đổi môi trường sống quá nhiều dẫn đến sự suy giảm số lượng loài chào mào, chúng cần được bảo vệ nhiều hơn. Trong môi trường nuôi nhốt, chào mào có thể bị tấn công bởi chuột, chó béc giê , chó doberman hoặc mèo ba tư. Chính vì vậy, khi nuôi chim chào mào, bạn nên chú ý tránh làm chim hoảng sợ hoặc bị tấn công bởi những loài vật trên.
10.Bệnh thường gặp
Một số bệnh thường gặp ở chim chào mào như:
- Bệnh bại chân: Dấu hiệu: Chim không bay nhảy như trước linh hoạt, xù lồng, chân yếu ít nhảy trong lồng. Nguyên nhân: Thường là do thời tiết, nơi nuôi nhốt không đảm bảo vệ sinh, động vật tấn công hoặc có thể do thức ăn không đủ dinh dưỡng, thiếu chất. Cách điều trị: Bạn có thể cho chim ăn cơm nóng, thoa dầu gió vào chân và dưới cánh, hoặc thay cần đậu bằng cành xoan. Một cách nữa là bạn có thể cho đất cát vào để chim có thể tự ăn khoáng dưới đất.
- Bệnh trúng gió: Dấu hiệu: Chim không đậu được, chim yếu, ủ xuống. Nguyên nhân: có thể trúng gió độc hay thời tiết thay đổi. Điều trị: có thể dùng dầu gió thoa dưới cánh và chân, không nên bôi nhiều tránh ảnh hưởng đến chim, bạn cũng nên tháo cần đậu xuống, đồ ăn nước uống cũng nên tháo xuống, chờ chim khỏe lại rồi treo lên [23] .
- Bệnh tiêu chảy: Dấu hiệu là chim ỉa chảy, phân loãng, phân nát, phân ướt. Nguyên nhân: Có thể là do thức ăn hoặc nước uống có vấn đề, bạn nên thay đổi thức ăn và nước uống, dọn dẹp lại lồng, vệ sinh khay đựng thức ăn. Điều trị: Cho chim ăn chuối tây, hồng xiêm chín có mủ, cho chim uống nước chè xanh hoặc cho chim ăn dứa.
Câu hỏi thường gặp
Làm sao để chọn chim chào mào siêng hót và hót hay?
Để chọn được những con chim chào mào khỏe mạnh, siêng hót bạn nên chọn những con chào mào lông mượt, lanh lợi, hai lông bên ngực dài và đen, chào mào có mũ lân hoặc mũ rơm thì càng tốt. Chân chào mào càng to, thân dài, miệng ngắn chim sẽ siêng hót.
Làm thế nào để phân biệt được chào mào đực và chào mào cái, chim trống và chim mái?
Để phân biệt được chim chào mào đực và chào mào cái sẽ rất khó khăn. Ngay kể cả những người có kinh nghiệm chăm sóc và nuôi chim chào mào lâu năm cũng khó nhận ra. Thông thường chim đực sẽ có kích thước đầu to, lông mượt và đậm màu hơn, giọng hót đa dạng hơn. Ngoài đặc điểm trên, chim chào mào đực thường có những chấm đen ở lưỡi (khoảng 3-4 chấm).
Lời khuyên
- Thường xuyện vệ sinh chuồng hoặc lồng chim, đồ dùng đựng thức ăn nước uống để đảm bảo sạch sẽ.
- Thay thức ăn, nước uống ít nhất 1 – 2 lần 1 ngày, luôn kiểm tra thức ăn có bị nấm mốc và đảm bảo chất lượng không
- Nên chọn lồng có kích thước rộng và lớn nhất có thể để chim có thể thoải mái vận động, bay nhảy.
- Cho chim tắm nước và tắm nắng 1 – 2 lần 1 tuần, để giúp chim phát triển tốt nhất
- Khi chào mào thay lông, nên bổ sung thức ăn đầy đủ dưỡng chất giúp chim mộc lông nhanh.
- Không cho chào mào ăn sâu khô khi đang trong thời gian thay lông, có thể làm lông xoăn và xấu đi.
- Nên cho chim thường xuyên giao lưu với những chào mào khác, để chúng có thể luyện hót hay nhất.
